Hoe komt het dat je alles over alles weet, Paddy? Zegt hij. 
Alsjeblieft, zegt Paddy. Neem me niet kwalijk dat ik dingen weet. Ik ben een uitstervende soort, ik ben dat ding dat niemand daarbuiten nog relevant vindt. Boeken. Kennis. Jarenlang lezen. En dat alles betekent? Dat ik dingen wéét. 
Daarom ben ik hier, zegt hij. (Lente, pag. 36) 

Lente is alweer het derde deel van de serie die uit vier delen gaat bestaan. Een serie over het leven in Engeland van nu met alle problemen van nu. Alle delen kunnen los van elkaar gelezen worden. 

Dit boek begint met een verzameling uitspraken die vaak onaf, ongenuanceerd en vijandig zijn. Het klinkt als een roepen van mensen die boos zijn, die bang zijn. Alsof je twitter een stem geeft. Daarna hoor je de stem van de aarde, van de lente, de natuur. Een mooie en verwarrende manier om een boek te beginnen. Waar gaat dit heen, duurt dit lang zo, wil ik dit wel lezen? Maar hierna begint een meer traditionele vorm van een verhaal vertellen. Met personages van vlees en bloed die dingen meemaken die wij allemaal, min of meer, herkennen. 

Een man, tv- en filmmaker, staat op een perron ergens in Schotland te wachten op de trein. Niet omdat hij ergens heen wil. Hij overdenkt zijn vriendschap met zijn beste vriendin, Paddy, die overleden is en die hij gruwelijk mist. In de buurt staat een koffiebus die geen koffie, en ook niets anders, verkoopt. Waarom staat die daar? En waarom staat hij daar op dat station? 
Een meisje dringt door in een detentiecentrum en krijgt daar voor elkaar dat de doucheruimtes schoongemaakt worden. Datzelfde meisje krijgt nog veel meer voor elkaar, alleen maar door te praten met mensen. Zo overtuigt ze een van de medewerkers van het detentiecentrum om met haar mee op haar reis te gaan. 

Dit boek gaat over vriendschap, liefde en verlies. En over personen die dingen meemaken die wij – ik spreek even vanuit mijn eigen bubbel: veilige westerlingen in een relatief veilige omgeving – niet echt kennen. Over hoe het is om in een detentiecentrum opgesloten te worden omdat je honger, oorlog en andere ellende ontvlucht bent. Of hoe het is om daar te werken omdat je geld nodig hebt voor je studie. Over hoe een meisje van twaalf besluit dat er iets moet veranderen in de wereld, en daar dan maar zelf de eerste stappen toe zet omdat ze het wachten tot volwassenen iets ondernemen zat is. 

Ali Smith heeft een geheel eigen stijl van schrijven. Ze gebruikt in dit boek bijvoorbeeld geen aanhalingstekens in de directe rede, dit betekent dat je beter op moet letten, wie zegt wat, en dat betekent weer dat je beter begrijpt wat er staat. Die eigen stijl, die vrijheid die zij durft te nemen, blijkt natuurlijk al meteen in de eerste twee hoofdstukken. Ondanks, of wellicht dankzij, deze ingrepen lezen haar boeken makkelijk maar er staat zoveel in dat langzaam lezen aan te bevelen is. Als ik een boek van haar voor de tweede keer lees, zie ik allemaal nieuwe dingen, nieuwe lijnen waar ik de eerste keer alleen maar vluchtig langsgekomen was. 
En altijd zijn er verwijzingen naar andere teksten, Shakespeare onder andere, en naar politieke en maatschappelijke tendensen. Als je daar niets van weet merk je het niet, hoe groter je eigen kennis is hoe meer je ziet. Dit geldt niet alleen voor haar boeken, zelfs niet alleen voor boeken.  

Smith belicht dingen altijd van meerdere kanten, door verschillende stemmen aan het woord te laten zonder te oordelen. De keuze van onderwerpen en de verhalen die ze erover vertelt zeggen genoeg. Zij schrijft zo dicht op de tijd en ze schrijft zo snel dat haar boeken vrijwel parallel aan de werkelijkheid lopen. Opkomend populisme, vluchtelingen en klimaatverandering zijn slechts enkele van de onderwerpen die telkens weer terugkomen. Steeds in nieuwe verhalen. 

Door boeken te lezen kan je dingen leren. Daar word je rijker van. Door het lezen van Smiths boeken vergroot je, bijna ongemerkt, niet alleen je kennis van de wereld en de geschiedenis, maar je krijgt ook inzicht in de beweegredenen en motieven van mensen die dingen doen, of moeten doen. Voor vluchtelingen bijvoorbeeld, voor mensen die daadwerkelijk actie ondernemen om de wereld beter te maken of voor diegenen die in detentiecentra werken. En begrip en empathie zijn noties waarvan er nooit genoeg kunnen zijn in de wereld. Boeken die dit bewerkstelligen zijn bijna per definitie goede boeken. En dit is een goed boek! 

Ik kan niet wachten tot Zomer komt. 

***** 

Auteur: Ali Smith 
Uitgever: Prometheus 
Vertalers: Karina van Santen en Martine Vosmaer 
ISBN: 9789044642186